De volgende stappen van Smart Industry in Nederland. Daar denken vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid over na in de Stuurgroep Smart Industry. In deze serie ontmoeten we de Stuurgroep. We beginnen met Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink, voorzitter van FME en de Stuurgroep Smart Industry. “Alleen door te innoveren kunnen we ons als klein land onderscheiden.”

De basis voor Smart Industry

Als voorzitter van FME zette Ineke het Smart Industry-programma in gang. De kiem daarvoor werd gelegd tijdens de financiële crisis, toen zij nog in de Tweede Kamer zat. “We zagen dat Duitsland het in die crisis veel beter deed dan andere landen. We gingen op werkbezoek om te ontdekken wat hun geheim was. Het was zo dat Duitsland ontzettend veel geld in innovatie stak en dat de industrie daarom floreerde. Zij waren toen al met het platform Industrie 4.0 bezig.”

Kort na het werkbezoek trad Ineke aan bij FME. Een kennismakingsrondje langs verschillende leden leverde een eye-opener op. “Ik dacht: onze industrie in Nederland is zo high-tech, hier ligt een enorme kans voor de economie. Naar aanleiding van de gesprekken in Duitsland en die met onze leden, vond ik dat we een platform moesten ontwikkelen à la Industrie 4.0. Om bedrijven te helpen uitvinden hoe ze nog slimmer kunnen produceren. Dat werd Smart Industry.”

FME nam het initiatief samen met de Kamer van Koophandel, met TNO en het Ministerie van Economische Zaken. “Ik wilde graag een brede coalitie vormen om zoveel mogelijk bereik te hebben,” zegt Ineke. “Tijdens de Hannover Messe in 2014, waar Nederland partner van was, hebben we het programma aangeboden aan Mark Rutte. We hebben gezegd: dit is een agenda voor de toekomst van Nederland.”

Zo werd er afgetrapt. Er kwam een Programmabureau Smart Industry met daarachter een Stuurgroep. Dat is een nog bredere coalitie waarin vanuit verschillende expertises wordt nagedacht over verdere digitalisering van de hightech- en maakindustrie.

De kracht van digitalisering

Wat is de belangrijkste uitdaging voor de Stuurgroep? “We hebben altijd gezegd: we willen geen instituut zijn maar een beweging. We willen aanjagen, vooruitgang mogelijk maken. De uitdaging van onze Stuurgroep is daarbij om de taal van de ondernemers te spreken. We moeten luisteren: waar hebben bedrijven behoefte aan?”

Het begon met het creëren van bewustzijn. “In 2014 was de Middelgrote en Kleine Industrie zich nog onvoldoende bewust van de kracht van digitalisering, van de kans die dat je biedt om hier in Nederland uniek maatwerk te produceren. Dat bewustzijn stelden we voorop. We hebben toen sessies gehouden door het hele land, met als slogan ‘Eat or be eaten’. Als je niet uit je comfortzone komt, ben je binnen de kortste keren out of business. Nu moet je schakelen.”

“Toen het bewustzijn was toegenomen, wilden we concrete programma’s maken rond het implementeren. Hoe ga je inderdaad slim produceren? Welke nieuwe kennis en vaardigheden hebben medewerkers daarvoor nodig en hoe komen ze daaraan? In 2018 begon een nieuw implementatieprogramma dat bedrijven helpt om die stap te zetten.”

“Inmiddels heeft de maakindustrie een beter imago. Ook wordt in de politiek ingezien: dit is de basis voor de groei van onze industrie. Met een kleine thuismarkt zijn we altijd aangewezen op de export. Hoe word je exportkampioen? Niet door hetzelfde te produceren als anderen, maar door het meest innovatieve te produceren. Dan zijn je producten gewild over de hele wereld, net als de kennis die daarbij hoort.”

“In digitalisering zit de sleutel tot succes.”

Innoveren is overleven

Hoe gaat het met de industrie in de coronatijd? “De motor is blijven draaien het afgelopen half jaar, maar corona heeft wel zand in een aantal radertjes gestrooid. Onze industrie is laat-cyclisch, dus de orderportefeuilles waren nog goed gevuld. Dat loopt nu af en er komt nog weinig voor terug. Vraaguitval geeft een enorm probleem.”

“Tegelijk zeg ik, en velen met mij: als we nu niet blijven innoveren, komen we in een neerwaartse spiraal terecht. Dat is het gevaar in de coronatijd: dat bedrijven vanwege hun vermogenspositie het innoveren uitstellen. Eigenlijk ís innoveren overleven. De overheid zegt: we moeten ons de crisis uit investeren. Volgens mij moeten we ons de crisis uit innoveren. Alleen zo kunnen we ons als klein land blijven onderscheiden.”

Wat kan een bedrijf doen om innoverend te overleven? “Ieder bedrijf moet zichzelf opnieuw uitvinden, op hun eigen manier. Ik zou in elk geval zeggen: kijk hoe je verder kunt digitaliseren. Daar zit de sleutel tot succes. Kijk ook naar de Fieldlabs, proefomgevingen waar ondernemers samen innovatievraagstukken beetpakken. Een goede manier voor kleine bedrijven om aan te haken. Je kunt niet alles alleen. Samen tot radicale vernieuwingen komen, dat kan daar.”

Toekomstige uitdagingen

De Fieldlabs zijn door heel Nederland te vinden. “We zijn Smart Industry met een leeg document begonnen en nu zijn er ruim veertig Fieldlabs. Daar ben ik trots op. Dat is het hart van Smart Industry: een platform voor ondernemers waarop ze ontdekken hoe ze hun bedrijf klaarstomen voor toekomstige uitdagingen.”

En uitdagingen zijn er genoeg. Ook los van corona, benadrukt Ineke. “Daardoor heb je soms het gevoel dat je door de mist vaart. Je zult dan één ding moeten zijn als ondernemer, maar ook wij als Stuurgroep, en dat is wendbaar. Peter Wennink van ASML zei het zo mooi: ‘If you don’t know where you’re going, you’d better be flexible’. Ik geloof dat je straks niet één strategie voor de komende vijf jaar hebt, maar een soort ‘rolling strategy’ die je gaandeweg aanpast voor optimaal resultaat. Zodat je kunt anticiperen en meteen kunt schakelen met je organisatie. Zoals we met de Stuurgroep ook moeten weten: nu moeten we díe kant op sturen, en straks díe kant op.”